De Best Verzorgde Boeken Studentenselectie
Per jaar verschijnen zo’n 16.000 nieuwe boeken in Nederland. In deze ongelooflijke massale productie worden per jaar 33 Best Verzorgde Boeken uitverkozen die met kop en schouders boven het maaiveld uitsteken. Boeken die met liefde en aandacht zijn gemaakt. Boeken waaraan uitgever, auteur, vormgever, lithograaf, drukker en binder met elkaar hebben samengewerkt om te komen tot het ideale product binnen de marges van budget en technische haalbaarheid.
De keurcollectie wordt gekozen door een vakjury die de verzorging van vormgeving, typografie, beeldbehandeling en grafisch-technische productie beoordeelt, waarbij ook de relatie tussen vorm en inhoud wordt afgewogen. Vanaf dit jaar is daar een studentenjury bijgekomen die volgens exact dezelfde lijnen jureert. De jury bestond uit Fay Asselbergs (Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Den Haag), Barbara Bártková (Rietveld Academie, Amsterdam), Dieuwertje Luitse (ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten, Arnhem), Josse Pyl (Werkplaats Typografie, Arnhem) en Victor Van Wassenhove (Sint-Lucas Beeldende Kunst, Gent).
Deze zet past binnen het nieuwe beleid van de stichting om de uitwisseling tussen de toekomstige boekmakers en de reeds gevestigde orde op gang te brengen. Een tweede vernieuwing moet hier ook aan bijdragen: de inschrijving is gratis gemaakt voor studenten van academies of net afgestudeerden. Dat heeft dit jaar nog niet geleid tot een enorme toename van inzendingen, maar de verwachting is dat er de komende jaren meer gebruik van gemaakt zal worden. De vakjury krijgt hierdoor een goed inzicht in wat er gaande is bij de nieuwe generatie en de studenten kunnen zich meten aan ervaren boekmakers.
2016 is uitgeroepen tot het Jaar van het Boek. Een van de belangrijke pijlers is het Nederlands-Vlaamse gastlandschap tijdens de Frankfurter Buchmesse in het najaar. Daarom zette de stichting éénmalig een samenwerking met de Vlaamse Uitgevers Vereniging (VUV) op. Tot voor kort kende ook Vlaanderen een aparte bekroning, maar die is helaas drie jaar geleden komen te vervallen. Met het oog op Frankfurt hebben de vakjury én de studentenjury ieder 50 Best Verzorgde Boeken geselecteerd (33 Nederlandse en 17 Vlaamse).
In totaal zijn er 410 inzendingen geweest, waarbij 308 Nederlandse en 102 Vlaamse boeken zijn ingestuurd. Allemaal zijn zij door de handen van beide jury’s gegaan. Net als de leden van de vakjury bekeken de studenten op verschillende dagen de ingezonden boeken en gingen zij daarbij met elkaar in gesprek. Deze uitwisseling werd door beide jury’s zeer gewaardeerd. Daarna jureerden de studenten twee dagen lang om te komen tot de selectie van 50 titels. Slechts 20 titels overlappen met die van de vakjury. De studentenjury schreef een uitgebreid juryrapport.
Vervolgens heeft Thomas Castro van de opleiding Graphic Design ArtEZ, Hogeschool voor de Kunsten Arnhem twee eindexamenopdrachten opgezet: het maken van een catalogus en website, twee vormen waardoor het juryrapport inzichtelijk wordt gemaakt voor publiek. Met veel inzet zijn deze twee opdrachten opgepakt door de studenten Floor Weijs en Sander Molenaar (catalogus) en Bernd de Ridder en Lieke de Blank (website). Wij danken alle betrokken studenten, ArtEZ en Thomas voor het enthousiasme.
Esther Scholten
De Best Verzorgde Boeken
Sarah de Graef
Vlaamse Uitgevers Vereniging
In januari 2016 hebben vijf ontwerpstudenten van verschillende Nederlandse en Vlaamse academies zich, naast een vakjury, gebogen over de inzendingen voor De Best Verzorgde Boeken 2015.
Het totaal van 410 inzendingen werden dit jaar bekeken en beoordeeld op twee locaties: de Vlaamse inzendingen in Antwerpen bij de Vereniging van Vlaamse Uitgevers en de Nederlandse inzendingen in Amsterdam bij de stichting De Best Verzorgde Boeken. Vervolgens werden in twee jurydagen 33 Nederlandse en 17 Vlaamse boeken geselecteerd, een totaal van 50 Best Verzorgde Boeken 2015.
Criteria
De Best Verzorgde Boeken is niet een prijs voor het mooiste druk- of bindwerk of de beste typografie. De jury beoordeelt hoe de inhoud van het boek zich het beste verhoudt tot de gekozen vormgeving, de technische uitvoering en het opdrachtgeverschap. Deze drie elementen komen in het juryproces aan de orde; in de vakjury zitten leden die bovengenoemde criteria vertegenwoordigen. De elementen worden in gezamenlijkheid door de jury gewogen. Ook door de studentenjury.
Ieder jurylid hecht bijzondere waarde aan uiteenlopende criteria, zo ontstaat er heel wat discussie. Er waren bovendien nog andere elementen die voor de leden van de studentenjury een belangrijke rol speelden in de beoordeling. Onder andere de vraag ‘wat zou een boek kunnen zijn in deze tijd?’ Een vraag die binnen de academie regelmatig gesteld wordt. Daarnaast heeft de jury in het bijzonder gekeken naar de prijs-kwaliteit verhouding van een boek. Hoe staat dit in relatie tot het doel van de desbetreffende publicatie? Hoe verhoudt de prijs van een boek zicht tot de hoogte van de oplage?
De discussie ging hierbij geregeld over de impact van de keuzes van de makers op het milieu, denk aan (overmatig) gebruik van witruimte, (te luxe) papierkeuze en druktechnieken.
Wat viel er op?
Inzendingen: Nederland & Vlaanderen.
Dit jaar is het door de Stichting Best Verzorgde Boeken mogelijk gemaakt voor studenten boeken gratis in te zenden. Het resulteerde in een kleine hoeveelheid Nederlandse inzendingen, waarvan de jury hoopt dat die zich de komende jaren verder gaat uitbreiden.
Het viel een van de juryleden op dat de Vlaamse inzenders met name (grote) uitgevers waren. Het resultaat: enkel offset gedrukte boeken. De jury vond het jammer dat er bij de Vlaamse inzendingen geen digitale boeken zaten, er geen studenten-inzendingen waren en er nauwelijks kinderboeken waren ingezonden.
Door dit gebrek aan variatie was het lastig tot een selectie van 17 Vlaamse boeken te komen.
Ook onder de Nederlandse inzendingen zaten maar twee niet-papieren boeken en slechts enkele digitaal gedrukte boeken. De jury was op dit vlak graag wat meer uitgedaagd, gezien de eerdergenoemde criteria.
Ontwerp, techniek en materiaal
De jury viel een aantal dingen op:
– De typografie is regelmatig slordig afgewerkt: veel teksten met hoerenjongens, wat de leesbaarheid niet bevordert.
– Veel meertalige boeken, vooral Arabisch-Engels. Gezien de leesrichting van deze taal zijn er interessante oplossingen gevonden om boeken in meerdere richtingen leesbaar te maken.
– Diverse boeken bevatten witte pagina’s waar de afbeeldingen los in zijn gestoken.
– Een aantal uitgevers kiest er voor het logo groot op de cover van het boek te zetten. Het zorgt soms voor verwarring aangezien dit element niets te maken heeft met de inhoud van het boek maar door het zo’n prominente positie te geven lijkt dit soms wel het geval.
Slot
De pionierspositie waarin deze eerste studentenjury zich bevond was een bijzondere omdat het ook ging hoe de juryleden zelf als jonge ontwerpers naar het boek als medium kijken. Wat voor mogelijkheden heeft het? Het juryproces was een eerste stap in de beantwoording van deze vraag en de jury roept jonge ontwerpers op hun visie op deze kwestie duidelijk zichtbaar te maken in hun werk.
Fay Asselbergs
(Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten, Den Haag)
Barbara Bártková
(Rietveld Academie, Amsterdam)
Dieuwertje Luitse
(ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten, Arnhem)
schrijver van het juryrapport
Josse Pyl
(Werkplaats Typografie, Arnhem)
Victor Van Wassenhove
(Sint-Lucas Beeldende Kunst, Gent)
schrijver van het juryrapport
